СОР 28: Жаһандық қорытындылау, бағытты түзету және 2030 жылға дейінгі әрекеттерді жеделдету

БҰҰ-ның Климаттың өзгеруі жөніндегі негіздемелік конвенциясы тараптарының 28-ші конференциясының спикерлері планетадағы температураның өсуін 1,5°C-қа дейін шектеуге және 2050 жылға қарай шығарындылардың нөлдік деңгейіне қол жеткізуге шақырады. Аталмыш шара Біріккен Араб Әмірлігі Дубай қаласында 30 қарашада және 2023 жылдың 12 желтоқсан аралығында өтеді. СОР 28 - ге 70 мыңнан астам қатысушы – әлемнің 197 елінің мемлекеттері мен үкіметтерінің өкілдері, ғылым қайраткерлері, сондай-ақ азаматтық белсенділер қатысады деп күтілуде. Биылғы іс – шараны ұйымдастырушылар – Біріккен Араб Әмірліктері.

Халықаралық сарапшылардың шығарындыларды азайту, декарбонизация және қазба отындарын пайдаланудан бас тарту туралы үндеулері Дүниежүзілік метеорологиялық ұйым 2023 жыл рекордтық ең ыстық жыл болғанын хабарлағаннан кейін бірнеше сағат өткен соң айтылды. Бұл әлемге үлкен қауіп төндіреді.

СОР28 конференциясының ашылуында БҰҰ-ның Климаттың өзгеруі туралы негіздемелік конвенциясының атқарушы хатшысы Саймон Стилл атап өткендей, әлем «кішкентай қадамдар және біз кездесетін күрделі климаттық әсерлерге ең жақсы жауап беру шараларын әзірлеу үшін тым баяу әрекет етеді».

«Бұл адамзат үшін ең ыстық жыл болды. Көптеген бұрын болмаған рекордтар жаңартылды», - деді ол. – «Біз адамдардың өмірі мен тіршілік көздерін төлейміз. Ғылымға сәйкес, бізде планетаның шығарындыларымызбен күресу қабілетін таусылғанға дейін шамамен алты жыл бар. Біз 1,5 градус шегінен өтпес бұрын әрекеттену қажет».

Естеріңізге сала кетейік, 2015 жылы Париждегі климаттың өзгеруі жөніндегі 21-ші конференцияда 2100 жылға қарай жаһандық температураның индустрияға дейінгі деңгейден 1,5°C-қа дейін көтерілуін шектеу үшін жаһандық ұжымдық әрекеттерді жұмылдырған Париж келісіміне қол қойылды. Сондай-ақ, құжат климаттың өзгеруінің бұрыннан бар салдарына бейімделу бойынша шаралар қабылдауды көздейді.

Өз кезегінде, БҰҰ Бас хатшысы Антонио Гутерриш СОР 28 ашылуында сөйлеген сөзінде «әлем нақты уақыттағы климаттық күйреуді бастан өткеруде және оның салдары жойқын» деп мәлімдеді.

«Әлі де жетіспейтін жалғыз нәрсе – саяси еріктік. Сондықтан СОР адамдар біздің әлі де дұрыс емес бағытта келе жатқанымызды түсінуі үшін маңызды. Егер ештеңе болмаса, біз 3 градусқа қарай жылжимыз, ал 3 градус толық апат болады», - деді Антонио Гутерриш.

БАӘ өнеркәсіп және озық технологиялар министрі Сұлтан бен Ахмед әл-Джабер, биылғы жылы СОР 28-ге төрағалық мемлекет ретінде, өз сөзінде тараптар Конференциясының барлық қатысушыларын климатты қорғау жөніндегі күш-жігерді үйлестіруге шақырды. Ол сондай-ақ мұнай компанияларының климаттың өзгеруіне қарсы ынтымақтастығы, ең алдымен 2050 жылға қарай метанның нөлдік шығарындыларын қамтамасыз ету қажеттілігі туралы мәселені көтерді.

Дубайдағы СОР 28 сонымен қатар Париж келісімінің негізгі ережелеріне қол жеткізудегі әлемнің түкпір— түкпірінен келген мемлекеттердің қазіргі кездегі жетістіктерін бағалауды «жаһандық қорытындылауды» қамтиды. Бұл парниктік газдар шығарындыларын шектеуге, климаттың өзгеруіне төзімділікті арттыруға және осал елдерге қаржылық қолдау көрсетуге қатысты. Осы жаһандық түгендеудің (GST) қорытындысы Климаттық мақсаттарға қол жеткізу бойынша бүкіл халықаралық қоғамдастық үшін жоғары деңгейдегі жоспарды бірлесіп әзірлеу болуға тиіс. Алдағы уақытта мемлекеттердің үкіметтері осы жаһандық жоспарды ұлттық деңгейдегі жол карталарына біріктіруі қажет болады. 

Сондай-ақ, тараптар Конференция шеңберінде құрғақшылық, су тасқыны және теңіз деңгейінің көтерілуі сияқты климаттық өзгерістердің салдарына ұшыраған елдерге көмек көрсету мақсатында «шығындар мен залалдар» қорының (the Loss and Damage Fund) жұмыс механизмін талқылау жоспарлануда. СОР 28 президенті Сұлтан әл-Джабер Біріккен Араб Әмірліктері бұл қорға 100 миллион доллар бөлетінін айтты. Қорға өз жарналарын Германия, АҚШ және Жапония да мәлімдеді.

Сұлтан бен Ахмед әл - Джабер Тараптар конференциясына қатысушыларға жолдауында: «Біз де сіздер сияқты жұмыстың өзектілігін сезінеміз және сіз де әлемнің қиылыста тұрғанын көріп отырмыз»,-деді. – «Ғылым өз сөзін айтты. Ол қазір бәріміз үшін жеткілікті кең жаңа жолды табу сәті екенін растайды. Бұл жаңа жол жаһандық қорытындылау туралы шешім қабылдаудан басталады. Мен Сіздерді COP 28-ді жаңа көзқараспен бастауға, жаңа тәсілдермен ойлауға, икемді болуға шақырамын».

СОР 28 тарауы сонымен қатар барлық тараптар арасында еркін және ашық талқылауды ынталандыратын инклюзивті және ашық процесті қамтамасыз етуге міндеттемесін білдірді.

Жалпы, СОР 28 күн тәртібінде аймақтағы климаттың өзгеруінің салдарымен күресу бойынша жаһандық бастамалар ғана емес, сонымен қатар азық – түлік қауіпсіздігі, көміртегі нарықтарын дамыту, жасыл қаржыландыру жүйесі, биоәртүрлілікті сақтау, су ресурстары және т.б. мәселелер бар.

Орталық Азия елдері СОР 28 конференциясында климаттың өзгеруіне бейімделудің жалпы стратегиясы шеңберіндегі негізгі шаралар туралы әңгімелейтін бірлескен аймақтық мәлімдеме жасайды деп күтілуде.

Өңірдің тұрақты дамуына бағытталған келісімдерге қол қою жоспарлануда.

Орталық Азия елдерінің үкіметтері халықаралық әріптестермен және Орталық Азияның өңірлік экологиялық орталығымен бірлесіп ұйымдастырған «5 ел – 1 өңір – 1 дауыс» Орталық Азияның елдерінің біріккен павильоны бірыңғай диалог алаңы болады.

СОР 28 конференциясына қазақстандық компаниялардың 100-ден астам өкілдері, ірі инвесторлар мен халықаралық ұйымдар қатысады.

Бұған дейін Астана қаласында «Орталық Азия БҰҰ РКИК тараптарының 28-ші конференциясы жолында: 5 ел - 1 өңір - 1 дауыс» өңірлік форумы өткен болатын.

Анықтама: Тараптар Конференциясы БҰҰ-ның Климаттың өзгеруі туралы негіздемелік конвенциясының (БҰҰ РКИК), Киото хаттамасының (КП) және Париж келісімінің (КС) ережелерін іске асыру үшін келіссөздер процесінің жоғары органы болып табылады.

1992 жылы БҰҰ Рио-де-Жанейрода «жер Саммитін» ұйымдастырды, онда БҰҰ – ның Климаттың өзгеруі туралы негіздемелік конвенциясы қабылданды, сондай-ақ оны үйлестіретін мекеме-БҰҰ-ның климат жөніндегі Хатшылығы құрылды.